Perkataan Falsafah فلسفة ialah kalimah معربة mu’arrabah
(bukan asal perkataan arab tetapi dijadikan kalimah arab) Asal perkataan ini
daripada bahasa Greek lama yang terdiri daripada dua perkataan dan dicantumkan
menjadi satu perkataan.
1) Philo فيلو : Bermaksud mahabbah (cinta).
2) Sophia سوفيا : Bermaksud hikmah.
Apabila digabungkan maka jadilah maknanya cintakan hikmah. Adapun
ahlinya disebut فيلوسوف (failusuf) yang membawa maksud محب الحكمة
(muhibbul hikmah = pencinta hikmah)
Ahli sejarah berbeza pandangan dalam menetukan siapa yang mula-mula
menggunakan dua kalimah ini. Dikatakan oleh ahli sejarah, dua perkataan ini
tidak pernah digunakan kecuali pada kurun ke 6 sebelum milad (iaitu sebelum
kelahiran Nabi Isa Al-Masih) atau sebelum masihi.
Dikatakan فيثاغورس (Pitagoras) yang mula-mula menggunakan perkataan ini dan
juga menggabungkan di dalam satu tarkib (susunan perkataan). Ini dapat dilihat
melalui perkataan beliau yang menyebut;
أنا لست حكيما وإنما
أنا محب للحكمة
Aku bukanlah hakim (sang hikmah) tetapi
aku hanyalah pencinta kepada hikmah.
Pada pandangan Pitagoras, hakim hanya layak dinisbahkan kepada Allah
sahaja adapun manusia hanya mampu untuk menyintai hikmah dan mencari ma’rifah
untuk mengkaji tentang hakikat sesuatu.
Berpandangan golongan yang lain bahawasanya yang mula-mula menggunakan
kalimah falsafah ini dalam satu tarkib (iaitu gabungan di antara dua perkataan
Philo + Sophia) ialah سقراط (Suqrat/Socrates) ketikamana beliau melihat golongan sebelumnya
daripada ahli falsafah menamakan diri mereka dengan sufist dan juga ketikamana
beliau melihat golongan السوفسطائيين (Sufasta’yiin) mendakwa dengan laqab
(gelaran) ini dan menisbahkan kepada mereka dengan gelaran hukama’. Maka
berkata Suqrat/Socrates ;
أنا لست سوفست وإنما
أنا فيلو سوفوس
بمعنى أنني لست حكيما
وإنما أنا فيلوسوف أي محب للحكمة
Aku bukanlah sufist (hakim) tetapi
hanyalah failusufus bermaksud aku bukanlah hakim teapi aku hanyalah failusuf
iaitu pencinta kepada hikmah.
Ta’rif daripada sudut istilah falsafah.
Berbeza-beza ta’rifan dari sudut istilah mengikut perbezaan aliran dan
sekolah falsafiyyah merujuk kepada satu aspek. Daripada aspek yang lain
perbezaan ta’rifan disebabkan berbezanya zaman pra sejarah. Apa yang
dita’rifkan pada العصور القديمة (zaman lama) berbeza pada العصور الوسطى
(zaman pertengahan) danالعصور الحديثة (zaman modern).
Tiga zaman ini merupakan peringkat perkembangan ilmu falsafah dan setiap
zaman itu lahirnya tokoh-tokohnya yang tersendiri.
Pandangan ahli falsafah zaman sebelum Suqrat/Socrates yang mewakili
permulaan falsafah di Negara Yunani ialah pandangan bersifat مادية
maadiyyah (sesuatu benda yang boleh dicapai melalui pancaindera). Sebahagian
besar ahli falsafah zaman ini ialah golongan الطابيعيين (at-Tobi’iyyin) yang berpendapat
kewujudan hanya terbatas pada alam maadi dan tidak ada kewujudan disebalik
maadah. Bermaksud jika sesuatu kewujudan itu tidak boleh dilihat atau disentuh
atau dirasa melalui pancaindera maka ia tidak wujud.
Daripada sinilah yang menghala perbahasan mereka kepada العلل الأولى (sebab
yang pertama) bagi tobi’ah atau asal kewujudan sesuatu secara tobi’ah
(semulajadi). Dinamakan mereka sebagai ahli falsafah الطابعيين (at-Tobi’ieyyin).
Kita lihat apa pandangan golongan الطابعيين (at-Tobi’ieyyin) dalam menyatakan
asal kewujudan setiap sesuatu ;
1) Berkata فطاليس ;
إن أصل الأشياء الماء
منه خرجت جميع الموجودات
“Sesungguhnya air itu asal sesuatu.
Daripada air ini keluarnya semua maujudaat (benda yang wujud)”
2) Berkata انكسمندر ;
إن أصل الأشياء الماء
منه خرجت جميع الموجودات
Sesungguhnya air adalah asal sesuatu
daripadanya keluarnya semua benda yang wujud.
3) Berkata انكسيمانس ;
إن الهواء أصل الأشياء
“Sesungguhnya udara itu asal sesuatu”
4) Berkata هرقليطس ;
إن النار أصل
الموجودات
Sesungguhnya api itu asal semua benda
yang wujud.
“Suqrat/Socrates”
Kemudian datang سقراط (Suqrat/Socrates) mengalakan perbahasan mengenai insan,
akhlak insan dan menghalakan penumpuan manusia kepada perbahasan pada diri
mereka. Beliau menggunakan syiar ;
اعرف نفسك بنفسك
Kenalilah diri kamu melalui diri kamu
Slogan ini dijadikan syiar bagi Suqrat/Socrates sehingga dikatakan
sesungguhnya Suqrat/Socrates yang menurunkan falsafah daripada langit ke bumi.
Kemudian datang pula أفلاطون (Pluto) dan memperluaskan lagi makna
falsafah dan berpegang dengan teori-teori sebahagian ahli falsafah yang
sebelumnya terutamanya بارمنيدس atau باري
أرمينياس ( Peri Armenias
) dan سقراط (Socrates).
Beliau (Pluto) menggabungkan teori Peri Armenias dan Suqrat (Socrates).
Kemudian datangnya أرسطو (Aristotle) yang digelar المعلم الأول (Guru
yang pertama). Berkembang madrasahnya (aliran) dan dikenali sebagai المشائين (Orang
yang berjalan) kerana kebiasaannya beliau menyampaikan pengajiannya dalam
keadaan berjalan dan murid-muridnya mengikuti beliau di sekelilingnya.
Kesimpulan makna falsafah
1) Falsafah ialah pengetahuan yang bersifat aqliyyah dan ilmu dengan
maksud yang umum. Makna ini yang didapati di sisi Aristotle ketika menta’rifkan
falsafah dengan katanya;
Sesungguhnya falsafah itu pembelajaran tentang kewujudan dengan apa dia
maujud (ada) atau pembelajaran ‘ilal ( sebab-sebab) dan prinsip-prinsip yang
pertama bagi setiap sesuatu. Maksud ini juga mempengaruhi ahli falsafah modern
seperti ديكارت (Decrotes) danبيكون (Bacon). Jadi falsafah di
sisi ديكارت (Decrotes) ialah ilmu dengan prinsip-prinsip yang pertama
dan ilmu kulli yang mengcakupi.
2) Falsafah ialah himpunan pembelajaran dan pemerhatian zat tab’ie
secara umum yang menjurus kepada pengembalian sistem daripada ma’rifah
keseluruhannya kepada bilangan yang kecil daripada prinsip-prinsip yang
dikemukakan.
Dengan ta’rif di atas disebut falsafah al-‘uluum, falsafah
at-taarikh, falsafah al-qaanun dan inilah ta’rif di sisi سبنسير
(Spencer).
3) Falsafah ialah pembelajaran yang bersifat naqdiyyah (kritikan) dan
pemerhatian. Inilah ta’rif di sisi كرونو (Chrono).
4) Falsafah ialah pembelajaran yang berkait dengan hukum-hukum yang
kukuh. Asas ini terdiri daripada العلوم المعيارية (al-‘ulum al-mi'yariyyah) yang tiga
iaitu 1) Ilmu Akhlak yang membahaskan tentang nilai kebaikan. 2) Ilmu Mantiq
yang membahaskan tentang nilai kebenaran 3) Ilmu Jamal yang membahaskan tentang
nilai kecantikan.
5) Falsafah secara asas ما بعد الطبيعة (ma ba’da at-tobi’ah). Ma ba’da
at-tobi’ah telah di ta’rifkan oleh Aristotle ialah perbahasan pada sesuatu yang
wujud dengan apa dia wujud.
6) Falsafah ialah ilmu yang melahirkan aqal atau kekuatan orang yang
beraqal pada manusia dengan maksud memerhati dan mengamati kepada kejadian.
Matlamat falsafah ialah menguasai ke atas kekuatan yang besifat tobi’ie dan
mengadili pada sumber-sumbernya untuk merealisasikan sa’adatul insan
(kebahagian manusia). Ini ta’rif di sisiفرنسيس بيكون.
- Rujukan kitab muhaadhoraat fi al-falsafah al-islamiyyah, Dukturah
Laila Sulaiman Ali Bakr, Al-Mudarrisah biqismi Al-Aqidah Wal Falsafah, Kulliyah
Ad-Dirasat lil Banat, Jami’atul Al-Azhar As-Syarif bil Mansurah,
No comments:
Post a Comment